- Dit evenement is voorbij.
Gent: Medardo Rosso en Hiwa K.
12 mei 2018 @ 09:00 - 18:00
Museum voor Schone Kunsten, Gent: Medardo ROSSO
Eerste bestemming deze dag, is een bezoek aan de tentoonstelling die het Gentse Museum voor Schone Kunsten wijdt aan de beeldhouwer Medardo ROSSO (1858 – 1928). Medardo Rosso was geen beeldhouwer in de klassieke betekenis van het woord, een kunstenaar die in steen houwt, maar een boetseerder in de zachte klei en was.
Voor het eerst in België wijdt het MSK Gent een overzichtstentoonstelling aan deze belangrijke Italiaanse kunstenaar. In de tentoonstelling wordt de ontwikkelingsgang van deze pionier van de moderne kunst belicht. Rosso was geen beeldhouwer in de klassieke betekenis van het woord, een kunstenaar die in steen houwt, maar een boetseerder in de zachte klei en was. Hij verwerkte niet alleen universele ideeën als verwaarlozing en hulpeloosheid, armoede en onschuld; Rosso trachtte tevens het vluchtige moment te capteren en dit moment van verwondering met zijn publiek te delen. Rosso dramatiseerde het moment niet, maar capteerde het, verlengde het en ontdeed het langzamerhand van zijn materiële omgeving. In zijn beelden wilde hij de dynamiek en de intensiteit van het leven zelf leggen. Bepaalde zijden van het beeld werkte hij uit, andere niet, zodat hij de kijker in zijn waarneming leidt.
Voor de opstelling van zijn werk is men uitgegaan van de concepten die Rosso ontwikkelde: zijn strijd met het medium, zijn overtuiging dat licht de essentie is, zijn aanvoelen van de omgeving, zijn overtuiging dat ruimte essentieel is, de waarde die hij hechtte aan het gezichtspunt, en zijn interesse voor het beeld en zijn lumineuze kwaliteiten. De tentoonstelling focust op het wonderlijke proces van Rosso’s werk, via zijn beelden en tekeningen, maar tevens via zijn foto’s waarin hij zijn einddoel bereikte, namelijk de dematerialisatie van de vorm, door de vormen te laten vervagen en opgaan in de ruimte.
De tentoonstelling in het MSK Gent belicht de bijzondere ontwikkeling van het oeuvre van deze absolute pionier van de 20ste eeuwse sculptuur. en haalt – voor het eerst sinds 1909 – één van de belangrijkste kunstenaars uit de late 19de en vroege 20ste eeuw naar België.
Due Figure
Figure di Donna Nella
” Door het imposante aantal bruiklenen en de loepzuivere scenografie is deze retrospectieve een werkstuk geworden op Europees topniveau.“ aldus Geert Van der Speeten in De Standaard van 19 maart 2018.
Het werk van de Italiaan Medardo Rosso (1858-1928) markeert, niet minder dan dat van Rodin, het begin van de moderne beeldhouwkunst. Het heeft vooral in Italie een beslissende invloed gehad: er loop een rechte lijn van Rosso, via de Futuristen, Fontana en Manzoni, naar de Art Povera. In 1898 ontstaat er naar aanleiding van Rodin’s “Balzac” een bittere en vruchteloze strijd tussen de twee kunstenaars over de vraag wie het impressionisme in de beeldhouwkunst heeft geïntroduceerd. Alleen door de futuristen in zijn waarde herkend, wordt Rosso allengs vergeten. Pas eind 20de eeuw, nu Rodin’s faam Rosso niet meer totaal overschaduwt en het beeld van de 19de eeuw meer nuances heeft gekregen, heeft men meer oog voor de vernieuwende en radicale in Rosso’s werk. In ieder geval hebben beide kunstenaars in de tweede helft van de negentiende eeuw het gladde oppervlak van het classicistische beeld aangetast. In hun (impressionistische) beelden lijken de vormen van binnen uit te zijn ontstaan, vanuit het thema zelf. Zij kunnen niet meer als een imitatie van de werkelijkheid worden gedefinieerd.
Bambino Malato
Impression de boulevard, La femme à la violette, gips, 1893
The Art Couch:
In het MSK in Gent loopt een tentoonstelling met werk van een van de pioniers van de beeldhouwkunst uit de 20e eeuw: Medardo Rosso. Het is voor het eerst sinds 1909 dat er in België een grootschalige tentoonstelling is gewijd aan Rosso, wat op zich al een evenement is. Maar de tentoonstelling is ook om andere redenen het bezoeken waard…
Op zoek naar de grenzen van de materie
De tentoonstelling focust op het complexe creatieve proces waarmee Rosso’s sculpturen tot stand kwamen. De rode draad hierin is de manier waarop hij de uiterste grenzen van vorm en materialiteit opzoekt, en daarbij eindeloos varieert op eigen werk.
Rosso is geen beeldhouwer in de klassieke betekenis van het woord. Hij werkt niet in hout of steen, maar boetseert in zachte materialen als klei en was. Deze laten hem toe om efemere visuele effecten en subtiele vormen te bereiken. Steeds opnieuw bestudeert hij vroeger werk in detail en maakt hij er variaties op, met afwijkende vormen of in nieuwe materialen.
In zijn kunst tracht Rosso niet alleen het vluchtige moment te vatten, maar verwerkt hij ook universele ideeën als verwaarlozing en hulpeloosheid, armoede en onschuld. Zijn werk vormt als het ware de abstrahering van deze concepten. Rosso dramatiseert het moment niet, maar capteert het, verlengt het en ontdoet het uiteindelijk in zijn foto’s zelfs van elke materiële omgeving. Bepaalde zijden van zijn beelden werkt hij uit, andere niet, en hij experimenteert met de plaats van kunstwerken in de ruimte. Zo leidt hij de kijker doelbewust in diens waarneming van de sculptuur.
Rouart, 1889-1890, rondsculptuur, gips en kalkverf
Het werkproces van de kunstenaar tastbaar gemaakt
De tentoonstelling gaat dieper in op de verschillende concepten waarmee Rosso doorheen zijn oeuvre aan de slag gaat: zijn strijd met het medium, zijn overtuiging dat licht de essentie vormt in de waarneming van een kunstwerk, zijn opinie over de plaats van sculptuur in de ruimte, zijn aanvoelen van het belang van de omgeving, de waarde die hij hecht aan het gezichtspunt van de kijker, en zijn interesse voor het beeld en zijn lumineuze kwaliteiten.
Of in zijn eigen woorden: “In de ruimte bezit niets materie, omdat alles ruimte en bijgevolg alles verbonden is.”
Beeldhouwer en fotograaf
Dit principe brengt Rosso van de sculptuur naar de fotografie. Hij fotografeert zijn eigen werk in zijn atelier, verandert de achtergronden van de foto’s, past hun kadrering aan en laat zo de vormen van zijn beelden vervagen en opgaan in de ruimte.
Beeldhouwkunst en het kijken ernaar zijn voor Rosso onlosmakelijk met elkaar verweven, en fotografie wordt de ultieme verschuiving van het gezichtspunt van de kijker. Het laat hem toe zijn gedroomde doel te bereiken: de dematerialisatie van de vorm. Meteen onderkent hij daarmee ook de autonomie van fotografie als artistiek medium.
Uitzonderlijke tentoonstelling in Gent
Met zijn open, spatiale en interactieve kijk op beeldhouwkunst en met zijn holistische blik op het artistieke creatieproces, oversteeg Medardo Rosso de kunst van zijn tijd. In de handen van de kunstenaar bewegen sculptuur, tekeningen en fotografie samen in de richting van de dematerialisatie. Dit levert echter uitermate kwetsbare sculpturen op die slechts met grote uitzondering hun bewaarplaatsen kunnen verlaten.
De indrukwekkende collectie kunstwerken uit openbare en private verzamelingen in heel Europa die het MSK dit voorjaar naar Gent weet te brengen, maakt de overzichtstentoonstelling dan ook tot een absolute buitenkans om het oeuvre van deze pionier van de moderne sculptuur van dichtbij te bewonderen. Zelden kwam zoveel werk van deze internationaal geroemde, maar in België onterecht vergeten meester samen in één tentoonstelling.
Stedelijk Museum voor Actuele Kunst: HIWA K. “Moon Calendar”
Deze solotentoonstelling is gewijd aan video’s, performances en installaties van de laatste 10 jaar van Hiwa K (°1975, Koerdistan, Irak). Tijdens de tweede Golfoorlog in de jaren ’90 ontvluchtte de kunstenaar om politieke redenen zijn land. Te voet trok hij meer dan 5 maanden lang via Iran naar Turkije, Griekenland, Italië en Frankrijk. Dit soort ‘plaatsloosheid’ wordt door Hiwa K onder meer uitgedrukt als een gevoelig evenwicht dat onderhevig is aan horizontale en verticale krachten: onder meer zwaartekracht, horizontale verplaatsingen en hiërarchieën tussen mensen onderling, tussen mens en natuur, tussen burgers en bestuurders.Hiwa K zet zijn identiteit, zijn lichaam, muziek en spel in als elementen van een universele taal die inkijk biedt in zijn levensverhaal en zijn eigenzinnige kijk uitdrukt op de globalisering en haar impact op een bredere maatschappelijke en geopolitieke realiteit. De paradox van ‘behoren tot’ en ‘vervreemd zijn van’ is cruciaal in het leven en werk van de kunstenaar. Door zijn familienaam te verbergen, onderstreept hij zijn ontworteling en zijn betrokkenheid bij kwesties rond identiteit. De letter ‘K’ verschijnt als een enkele, zwevende letter die niet zijn naam of die van zijn familie lijkt te zijn. Ook Hiwa K’s vaderland is een eerder abstract gegeven: Koerdistan heeft geen precieze grenzen en wordt bewoond door diverse etnische groepen. Het strekt zich uit over delen van Irak, Iran, Turkije, Syrië en Armenië en hangt bestuurlijk af van verschillende nationale overheden.
Hiwa K When We Were Exhaling Images, 2017, Documenta 14 – Kassel 2017
Beweeglijkheid en flexibiliteit zijn dan ook kernbegrippen en vormelijke vertrekpunten geworden binnen Hiwa K’s oeuvre. Zelf zijn moederland ontvlucht, wisselt de kunstenaar zijn blik voortdurend van horizontaal (vanuit een landschap) naar verticaal (van bovenaf). Hij lijkt hyperalert voor alles en iedereen rondom hem. Jeugdherinneringen, lokale tradities, anekdotes over zijn familie en vrienden, alledaagse ontmoetingen, geschiedenis, actualiteit en politiek dienen als bronmateriaal dat door hem wordt verweven tot een oeuvre dat niet zelden complexe ideeën pragmatisch benadert en alternatieve ‘oplossingen’ voorstelt.
De titel Moon Calendar suggereert een alternatief begrip van de tijd en zijn verloop. Het is de titel van een van de werken in deze tentoonstelling, maar laat zich in bredere zin ook lezen als ‘een andere vorm van oriëntatie en navigatie in de wereld en in het leven’. Hij zou kunnen worden geïnterpreteerd als een metafoor voor de dualiteit tussen het Oosterse, circulaire denken en het Westerse, lineaire (tijds)denken. In de loop van de geschiedenis werden diverse kalenders ontwikkeld, o.m. kalenders gebaseerd op de stand van de zon (bv. de Midden-Europese tijd) en andere op die van de maan (bv. de Islamitische en de Joodse). Al geregeld is geprobeerd om beide benaderingen op elkaar af te stemmen. Maar altijd blijven er verschillen, zoals tussen ‘ik’, ‘wij’ en ‘anderen’. Om die reden zijn we genoodzaakt om diversiteit te omarmen.
HIWA K, Diagonal, 2009
MAANDAG 26 MAART 2018 De Morgen
Moon Calendar
Met zijn op eigen ervaringen gebaseerde kunst schudt Hiwa K zelfs murw gekeken kijkers wakker. Zijn video’s, performances en installaties stompen niet af, zoals geëngageerde kunst soms kan doen, maar intrigeren juist.
Van ANNA VAN LEEUWEN
HIWA K, Moon Calendar, Smak 2018
De wereld staat in brand en in musea is dat te zien. Recente tentoonstellingen presenteerden bijvoorbeeld reddingsvesten en vluchtelingenboten, vermaakt tot kunst. Die toe-eigening van andermans wanhoop neemt vreemde vormen aan. Denk aan gevierd kunstenaar Ai Weiwei, die begin 2016 op het Griekse Lesbos de beroemde foto van de verdronken Syrische peuter Alan namaakte. Nadééd eigenlijk: hij ging zelf in het zand liggen, zij het levend. Het is lastig navigeren in dit woud van goedbedoelde kunstwerken. Soms stompt kunst de kijker af (het honderdste reddingsvest), soms stoot ze zelfs af (de peuter van Ai Weiwei).
Ook vorig jaar, op de vijfjaarlijkse tentoonstelling Documenta in Kassel liet de kunst zich van haar betrokken kant zien. Tussen al die werken die aandacht vroegen voor onrecht, viel dat van Hiwa K (43) op. Hij schudt murw gekeken kijkers gegarandeerd wakker. Het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst in Gent presenteert nu zijn solotentoonstelling Moon Calendar. Twintig jaar geleden vluchtte de kunstenaar uit het Koerdische noorden van Irak naar Europa. Zijn ervaringen met oorlogen en zijn vlucht te voet van bijna een halfjaar, komen terug in zijn video’s, installaties en performances. Zijn achternaam lijkt hij onderweg verloren te zijn.
Het vervlechten van tijden en plaatsen, zoals in deze video, doet Hiwa K steeds. In een langdurig project (2007-2015) werkte hij samen met Nazhad, een man die in het noorden van Irak gedemonteerde landmijnen, kogels en bommen omsmelt. Hiwa K wilde van dat materiaal een kerkklok laten maken en vond een Italiaanse klokgieter bereid. Die legde uit dat een verre voorvader van hem in het Venetiaanse legerarsenaal werkte. Daar werd de klok uiteindelijk tentoongesteld, het voormalige arsenaal is een van de expositieruimten van de kunstbiënnale. Daarmee kwam een deel van het metaal ‘thuis’: sommige landmijnen waren in Italië gefabriceerd, had Nazhad Hiwa K uitgelegd.
HIWA K, Moon Calendar, Installatie, Smak, 2018
Hiwa K is uitzonderlijk goed in het ontdekken van zulke verbanden en details, het maakt zijn projecten zo intrigerend. Hier is niks afstompends aan, er valt juist steeds meer te ontdekken. En hoewel Hiwa K verschillende geschiedenissen verknoopt, blijft hij uiterst specifiek. Dus hij vertelt niet alleen over de zelfgeknutselde tv-antennes uit de Irak- Iranoorlog, hij probeert ze samen met anderen opnieuw te maken. Als vanzelf beginnen de mannen over hun oorlogsherinneringen te vertellen.
Waar sommige kunstenaars andermans open wonden tonen (andermans boot, reddingsvest, gestorven kind), laat Hiwa K zijn eigen littekens zien, vaak via andere personages. Deze vergelijking is natuurlijk oneerlijk, Hiwa K vluchtte immers al twintig jaar geleden. Hij overleefde zijn vlucht, niemand hoeft namens hem te spreken, hij kan het zelf. Zijn oeuvre is geen vrijblijvende geschiedenisles: Hiwa K spreekt met een stem zo indringend dat zijn kunst honderd keer meer zeggingskracht heeft dan, om maar iets te noemen, Ai Weiwei op zijn buik op het strand.
Dansen op het ritme van zijn hartslag In de kunst van Hiwa K is ook zijn muzikale achtergrond terug te zien. Hiwa K studeerde na zijn vlucht uit Irak enige tijd in Nederland flamenco aan het Rotterdamse conservatorium. Hij trad ook op als gitarist in Duitsland, tot hij een blessure aan zijn middelvinger kreeg. Flamencodansen kan hij nog, zo is te zien in de video Moon Calendar. In een complex waarin in de tijd van Saddam Hoessein politieke gevangenen opgesloten zaten, probeert Hiwa K te dansen op het ritme van zijn hartslag. Zijn armen houdt hij stil. Zijn schoenen, met metaal onder de hak en onder de tenen, trommelen door het galmende gebouw dat gevuld was met gruwelijke martelingen. Geen dans van overwinning, eerder van wanhoop: hij kan zijn eigen hartslag amper bijhouden.