Het was alweer een geslaagde MP-uitstap. Enkele sfeerbeelden.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tijdens deze laatste uitstap van dit jaar bezoeken twee bekende musea die elk een meer dan merkwaardige tentoonstelling brengen.

VAN ABBE MUSEUM, Eindhoven

Het Van Abbemuseum

Werd opgericht in 1936 en is een bijzonder museumgebouw. In 2003 werd het bestaande rijksmonument van architect A.J. Kropholler (de oudbouw) geheel gerenoveerd en door architect Abel Cahen gecombineerd met zijn ontwerp (de nieuwbouw). Het museum behoort tot een groep van musea voor beeldende kunst, waarvan zowel collectie en presentatie als de architectonische vormgeving een hedendaagse uitstraling hebben.

De buitenkant

Het Van Abbemuseum ligt aan de rivier de Dommel en ligt daardoor midden in een opvallende natuurlijke omgeving. Landschapsvormgevers H+N+S voorzagen de rivier van een aanzienlijke verbreding, vistrappen en een ecologische oever. Naast het nieuwe deel van het gebouw is daardoor een ‘binnenmeer’ ontstaan, waaraan het museumcafé met terras ligt.

Het museumcafé is niet alleen via de hoofdingang, maar tevens via de in 2006 aan de achterkant van het museum geplaatste brug te bereiken. Dit kunstwerk, een hardroze huisje met op het dak de verlichte woorden ‘Echt iets voor u’, is een ontwerp van de Eindhovense kunstenaar en architect John Körmeling.  https://vanabbemuseum.nl/

De gevel van de nieuwbouw is bekleed met natuursteen: grijze leisteen Flammet, afkomstig uit Lapland. Deze grijze kleur, die door weersomstandigheden van zilvergrijs naar donker antraciet kan veranderen, benadrukt de strakke vormgeving van de bouw en contrasteert met de lichte transparante ruimten in het gebouw.

 

 

De nieuwbouw

Het hart van de nieuwbouw van het museum bestaat uit een 27 meter hoge toren met schuine wanden. Royale trappartijen en een ‘muzikale’ lift vormen opvallende verticale traversen. Elke etage kent een eigen interne structuur, soms hoog en monumentaal, soms bescheiden of verrassend van vorm.

THE MAKING OF MODERN ART

Een verhaal over moderne kunst

In de periode 2017 – 2020 organiseert het Van Abbemuseum een serie tentoonstellingen en projecten met de eigen collectie. De tentoonstelling The Making of Modern Art op de begane grond van het collectiegebouw – ontwikkeld in samenwerking met het Museum of American Art, Berlijn – is hier onderdeel van. Deze presentatie integreert moderne meesterwerken uit de Van Abbe-collectie, zoals Mondriaan, Picasso, Sol LeWitt, Kandinsky en Leger, in een experimentele ‘making of’ van de klassieke canon van moderne kunst. In een serie bijzondere stijlkamers laat de tentoonstelling zien welke rol musea, uitzonderlijke verzamelaars en invloedrijke tentoonstellingen hebben gespeeld bij de formatie van de moderne canon, die ook de basis vormt voor de collectie van het Van Abbemuseum. De tentoonstelling maakt ook duidelijk op welke manier moderne kunst onderdeel is van de bredere moderne wereld met haar technologische vooruitgang, maar ook met haar duistere koloniale kanten.

De acht zalen in de tentoonstelling zijn ingericht als verschillende stijlkamers waarin een setting uit een bepaalde tijd of van een bepaalde locatie is nagebouwd. Hierdoor krijgen bezoekers steeds een ander perspectief waarmee de logica en het ontstaan van het verhaal over de moderne kunst duidelijk wordt gemaakt. De tentoonstelling zorgt voor een frisse blik op moderne kunst.

 

THE WAY BEYOND ART

De tentoonstelling The Way Beyond Art in het grote zalencircuit op de tweede verdieping is  onderdeel van en serie tentoonstellingen en projecten met de eigen collectie in het Collectiegebouw. Je vindt hier werken van onder meer Chto Delat, Corneille, Dan Flavin, Nilbar Güres, Iris Kensmil, Anselm Kiefer, John Körmeling, Taus Makhacheva, Füsun Onur, Dan Peterman, Thomas Schütte en Franz Erhard Walther.

Aan de hand van drie thema’s – Land, Thuis en Werk – tonen we kunstwerken waarmee we nieuwe perspectieven op onze hedendaagse wereld ontwikkelen. Ze worden getoond in een bijzondere setting, vormgegeven door Can & Asli Altay (Future Anecdotes Istanbul). De setting geeft alternatieven voor het traditionele model van de ‘white cube’ (witte kubus) en biedt meer mogelijkheden om kunst in relatie tot een ruimte en in relatie tot lichaam en geest te ervaren.

 

 

 

 

KUNST ALS MOTOR VOOR VERANDERING

De kunstwerken in de tentoonstelling stellen vragen aan de orde die voor iedereen herkenbaar en belangrijk zijn. In wat voor land of maatschappij willen we leven? Welke rol spelen vrijheid, identiteit en duurzaamheid in ons denken over de toekomst? In de tentoonstelling onderzoeken we hoe we het museum en de kunstwerken kunnen gebruiken om deze vragen met elkaar te delen. De experimentele vormgeving van de tentoonstelling doorbreekt het traditionele model van de witte kubus en opent op speelse wijze nieuwe mogelijkheden om kunst te ervaren.

De titel The Way Beyond Art is ontleend aan een boek uit 1947 van Alexander Dorner, museumdirecteur in Hannover in de jaren dertig van de vorige eeuw. In dit boek beschrijft hij hoe de overweldigende veranderlijkheid van de wereld niet alleen tot uitdrukking wordt gebracht in kunst en wetenschap, maar daaraan ook ten grondslag ligt. Voor Dorner is kunst geen spiegel die reflecteert, maar een motor die aanzet tot verandering.

Daarop verder bouwend is deze collectietentoonstelling een manier om de wereld te begrijpen en te veranderen. We hebben voor de thema’s Land, Thuis en Werk gekozen omdat ze de kern van ons dagelijks leven vormen en voor ons allemaal, overal op de wereld, van belang zijn.

 

MUSEUM DE PONT

GESCHIEDENIS

De Pont werd op 12 september 1992 geopend. Het museum sloot aan bij het grote gezelschap van Nederlandse musea die op basis van particulier initiatief tot stand kwamen, hetgeen zich na de Tweede Wereldoorlog overigens nauwelijks meer had voorgedaan. Er waren echter enkele opmerkelijke verschillen met de meeste voorgangers: zo ging De Pont niet van start met een verzameling die de stichter naliet en werd er geen beroep gedaan op ondersteuning door fondsen of overheden. Die financiële onafhankelijkheid bestaat tot op de dag van vandaag.

Stichter en naamgever van het museum, de in 1987 overleden jurist en ondernemer Jan de Pont, bepaalde dat een deel van zijn vermogen moest worden ingezet ter stimulering van de hedendaagse beeldende kunst, maar liet aan het bestuur van de nieuwe stichting over in welke vorm en op welke locatie dat zou gebeuren. Toen de zoektocht naar geschikte huisvesting begon, stond nog allerminst vast hoe ver de ambitie zou moeten reiken. De discussie over het te voeren beleid was in volle gang en het voelde vreemd aan over gebouwen van enige omvang te spreken terwijl zich nog niet één werk in de collectie bevond. Nieuwbouw viel al snel af als optie en besloten werd het te zoeken in oude fabriekspanden, waarvan de bruikbaarheid als museum buiten Nederland al enkele keren was aangetoond. Dat uiteindelijk Tilburg de vestigingsplaats werd, heeft alles te maken met Jan de Pont. Als oud-inwoner van deze stad bekommerde hij zich om het lot van de verdwijnende textielindustrie en hielp hij in de jaren zestig wolspinnerij Thomas de Beer na een faillissement weer op de been. Het bedrijf beëindigde zijn activiteiten in 1989 en het uit de jaren dertig daterende complex kwam bijna vanzelfsprekend in beeld als mogelijke huisvesting van de jonge stichting, waarvan Hendrik Driessen LINK begin dat jaar de eerste directeur was geworden. Met de overname van het pand, voor een symbolisch bedrag, kwamen vier van de zes overgebleven medewerkers van de spinnerij eveneens in dienst, als Driessens eerste collega’s.

Na te zijn gestart met een voorzichtige opknapbeurt werd gekozen voor een ambitieuzere aanpak en onderging het gebouw een grondige renovatie onder leiding van BenthemCrouwel Architekten uit Amsterdam. Het oorspronkelijke karakter van de fabriek vormde het uitgangspunt. Het resultaat van de anderhalf jaar durende ombouw is een karakteristiek en museaal zeer bruikbaar gebouw dat alom waardering heeft gekregen en zelfs als inspiratie diende voor Tate Modern in Londen.

 

 

 

EEN VERZAMELING

Hoe mooi ook op zichzelf, de 6000 m2 grote ruimte moest na de oplevering nog wel zinvol worden gevuld. De discussies over het te voeren beleid resulteerden in een aanpak waarbij niet in de breedte maar in de diepte wordt verzameld, waarvoor een drietal grote tentoonstellingen per jaar de voedingsbodem leveren. Na de uitbreiding van het gebouw met een auditorium en een projectzaal in 2002 is hier een programma van kleinere solo-presentaties aan toegevoegd dat niet direct met de verzameling in verband staat.

Bij de opening beschikte De Pont over een tiental werken van slechts drie kunstenaars, maar daartoe behoorden al wel de kenmerkende stenen cirkel van Richard Long en The First People van Marlene Dumas. Het streven was en is om van elke kunstenaar in de verzameling ten minste één ‘sleutelwerk’ te verwerven dat de essentie van diens kunstenaarschap kan representeren. Dat dwingt tot het maken van scherpe keuzes en de verzameling is dan ook betrekkelijk langzaam gegroeid. Inmiddels bezit het museum ruim 700 werken, waarvan meer dan helft fotografie of werk op papier betreft, van zo’n 75 kunstenaars. Een aantal van hen werd door De Pont in Nederland geïntroduceerd of had er zijn eerste grote tentoonstelling, onder wie Berlinde De Bruyckere, Thierry De Cordier, Anton Henning, Roni Horn, Anri Sala, Fiona Tan, Robert Therrien, Rosemarie Trockel, Luc Tuymans en Mark Wallinger. Ook voor de komende jaren blijft het beleid gericht op gestage uitbreiding van de verzameling, met voor elke beoogde aanwinst de conditie dat het een wezenlijke aanvulling vormt op en de ‘dialoog’ aan kan met de al in de collectie aanwezige werken.

 

2015 NIEUWBOUW

Bezoekers betreden het voorterrein van De Pont sinds december 2015 via een entreepoort, bestaande uit meerdere geschakelde doorgangen. Het zijn open structuren met ieder een specifieke functie. De poort is onderdeel van de verfraaiing van het gehele voorterrein en werd door de gemeente Tilburg aangeboden als geschenk bij het 20-jarig bestaan van het museum.

 

Ook het museum zelf is verbouwd en uitgebreid, eveneens op basis van een ontwerp van Benthem Crouwel Architekten. De nieuwbouw grenst aan de museumtuin en biedt vooral onderdak aan film, fotografie en videokunst. Het nieuwe museumcafé neemt een centrale plaats in tussen de oudbouw en de Nieuwe Vleugel.

WEER ZIEN

Op 12 september 2017 was het precies 25 jaar geleden dat De Pont zijn deuren opende voor het publiek. Het museum viert dit jubileum met de expositie WeerZien, waarin bijzondere kunstwerken die als bruikleen in een van de tentoonstellingen van De Pont te zien zijn geweest, terugkomen. Als ‘logés’ die opnieuw worden uitgenodigd.

De eerste aankopen, die te zien waren in de openingsexpositie in 1992, maakten direct duidelijk wat de ambities van het kersverse museum waren.

Drie keer per jaar organiseert De Pont een solotentoonstelling van een kunstenaar van wie het museum werk heeft aangekocht, of dat graag zou willen doen. Kunstenaars die nu tot de wereldtop behoren waren al vroeg in De Pont te zien, zoals Rosemarie Trockel (1993), Roni Horn (1994), Jeff Wall (1994), Luc Tuymans (1995) en Anish Kapoor (1995).

Wat De Pont aankoopt, wordt deel van de collectie, maar de bruiklenen gaan na afloop van de tentoonstelling weer terug naar de kunstenaar of de eigenaren. Deze ‘logés’ vormen een belangrijk onderdeel van het verhaal van De Pont. In de jubileumexpositie WeerZien komt een aantal van deze werken, waarvan het merendeel inmiddels deel uitmaakt van andere museale collecties, daarom voor even terug. Een weerzien van oude bekenden, een weerzien ook tussen de kunst en het publiek.

De expositie viert het avontuur van het verzamelen. Voor De Pont betekent verzamelen een zorgvuldig bouwen aan het DNA van het museum, dat met iedere aankoop en iedere expositie verder ingevuld en uitgebreid wordt. De staf van het museum bezoekt ateliers, tentoonstellingen en beurzen, gaat hechte relaties aan met kunstenaars, probeert zich niet af te laten leiden door hypes maar het oog en het hart als kompas te volgen. Net als in een familie van mensen ontstaan er tussen de werken in de collectie nauwe verwantschappen en boeiende dialogen, maar ook spanningen – en er is altijd wel een nieuwkomer aan wie iedereen even moet wennen.

De expositie WeerZien geeft een inkijk in de geschiedenis van De Pont. Een belangrijk deel van de opstelling van de openingsexpositie is te zien, met onder meer Planet Circle van Richard Long, The First People van Marlene Dumasen Pair Field van Roni Horn. Heel bijzonder is de reconstructie van een eerste ‘proefopstelling’. Nog vóór het museum zelf een werk had aangekocht, zelfs nog voordat het gebouw klaar was, leende Hendrik Driessen een aantal kunstwerken om een idee te krijgen hoe het gebouw zou kunnen werken. De eerste kunst die zo het gebouw binnenkwam verraadde al iets van de ambitie: twee schilderijen van Marlene Dumas uit het Van Abbemuseum, doeken van Marc Mulders en Rob Birza. Deze werken worden nu opnieuw samengebracht, zodat de kiem van De Pont voor het eerst voor het publiek te zien is. Verder komen enkele Grosse Geister van Thomas Schütte op bezoek bij hun Tilburgse familie, de iconische foto Milk van Jeff Wall, het werk Ohne title/Untitled dat Rosemarie Trockel in 1992 speciaal maakte voor één van de wolhokken en grote installaties van Ai Weiwei, Christian Boltanski en Robert Therrien. Op uitnodiging van het museum maakte Anton Henning een ontwerp voor de salon van het museumcafé. Zijn Interieur No. 553 is een intrigerend samengaan van muurschilderingen en schilderijen. Zelfs de bladen van de tafels in deze ruimte heeft hij in zijn plannen betrokken.

 

 

De tentoonstelling werd op zaterdag 16 september geopend in aanwezigheid van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix. Op het voorplein van het museum werd eerst een grote sculptuur onthuld van de wereldberoemde Engelse kunstenaar Anish Kapoor. Zijn enorme Sky Mirror (‘hemelspiegel’) en de speciaal voor de gelegenheid ontworpen tuin waar het beeld in staat, heeft het museum cadeau gekregen ter ere van het zilveren jubileum. Het geschenk is mogelijk gemaakt dankzij een samenwerking met de gemeente Tilburg en steun van lokale bedrijven en particulieren, Brabant C, Museum De Pont en de kunstenaar