Tijdens de Nieuwjaarsbijeenkomst van de Middelheim Promotors gaf directeur Sara Weyns een bijzonsder gesmaakte en fel interessante toelichting over de collectie van het museum. En vooral het antwoord op de vraag “welke werken er recent waarom aangekocht werden?” werd met veel belangstelling beluisterd. En uiteraard ging de directeur ook in op de rol van Promotors, Sponors, Lovers en leden in de financiering van de aankopen.
Hierna vindt u de tekst in extenso van deze tussenkomst van de museumdirecteur.
De verzameling Middelheimmuseum
De Middelheim Promotors vzw speelt al 55 jaar lang een bijzondere rol in de ontwikkeling van de Middelheimcollectie. Bij het begin van het nieuwe decennium staan we graag even stil bij het verwervingsbeleid zoals dat er vandaag uitziet. We hechten er immers belang aan om transparant te werk te gaan, en u, als gewaardeerde ambassadeurs van het museum, mee te nemen in het ‘waarom’ van onze werking. Focus De focus van het Middelheimmuseum ligt op de beeldhouwkunst. Die staat al lang niet meer altijd op een sokkel, maar kan ook de gedaante aannemen van levende sculpturen (performances), installaties, sculpturaal-architecturale constructies en andere kruisbestuivingen die een nadrukkelijke ruimtelijke component hebben. Het Middelheimmuseum heeft als doel die veelzijdigheid van de beeldhouwkunst, zoals die zich op het internationale speelveld ontplooit, uit te dragen en te verzamelen voor de komende generaties. De vaste collectie van het museum breidt jaarlijks uit: dit is één van de criteria waaraan we moeten voldoen om als museum erkend te worden. Het gaat meestal om nieuwe werken die speciaal voor het museum gecreëerd worden, maar ook bestaande werken worden verworven als ze het collectieprofiel van het museum op een uitzonderlijke manier versterken. Verwervingen voor het Middelheimmuseum gebeuren dankzij de genereuze schenkingen door kunstenaars en estates, dankzij de steun van de vzw Middelheim Promotors en haar structurele sponsors, en dankzij de goede samenwerking die het museum kan aangaan met nationale en internationale (privé)collecties. Hierna gaan we graag in op de werkwijze en de criteria die we vandaag hanteren bij de ontwikkeling van de collectie, en geven we u graag een overzicht van de werken die we in de periode 2018 – 2019 verwierven voor de collectie. Een aantal werken werden aan het publiek voorgesteld in de tentoonstellingen van 2018 – 2019, andere zijn voor het eerst te zien in het nieuwe collectiepaviljoen.
Selecteren voor de verzameling Voor onze collectiewerking in het geheel vertrekken we vanuit een waardengedreven aanpak. Daarmee hebt u al kennis kunnen maken in ons nieuwe collectiepaviljoen: aan de hand van verschillende waarden gaan we het gesprek aan met een groep van heel verscheiden betrokkenen, die we het ‘collectieparlement’ noemen: museummedewerkers, onderzoekers, kunstenaars, internationale museumcollega’s, leden van de Middelheim Promotors vzw én vertegenwoordigers van ons publiek. Allen kijken ze met een andere bril: ze hechten dus mogelijk een verschillende mate van belang aan bepaalde betekenisaspecten. Voor sommigen is de ervaring en de beleving van het kunstwerk het interessantste, anderen vinden bijvoorbeeld de informatie die het werk geeft, of de maatschappelijke relevantie van het kunstwerk belangrijker. Zo blijkt de meervoudige betekenis van een werk voor verschillende mensen. Dit is voor ons als museum belangrijk: het helpt ons om in de uitdagende samenleving van vandaag relevant te blijven, het spoort ons aan om onze expertise sterk te ontwikkelen en te delen. Aan een meerstemmige collectiewerking gaat immers vooraf dat alle betrokkenen op een hoog niveau geïnformeerd zijn. Diezelfde waarden of waarderingscriteria spelen een rol in het wegen van voorstellen voor verwervingen. We willen selectief zijn aan de voordeur, bij ons verzamelen. Daarvoor legden we een methode vast, een trechter met 4 “zeven”: eerst controleren we of er een match is met het collectieprofiel. Daarop wordt het voorstel getoetst aan de verzamelkeuzes die het museum maakt. Vervolgens vinden we dat de voorgestelde werken ook een bovengemiddelde kwaliteit moeten hebben – volgens ons waarderingskader. En tenslotte moeten we bepaalde beperkingen in beheer of ethische kwesties nagaan. Deze 4 zeven worden verder voor u toegelicht in bijlage A.
Verworven voor de collectie 2018-2019:
Volgens deze selectie werden de volgende werken verworven voor de Middelheimcollectie in de periode 2018-2019. De werken in cursief vermeld, werden verworven met de zeer gewaardeerde steun van de Middelheim Promotors en haar sponsors. De andere werken werden geschonken door de kunstenaar, in langdurige bruikleen gegeven door een partner, of verworven door de Stad Antwerpen.
1. 2018: Luc Deleu, Barricade, MID.B.619
2. 2018: Bruce Nauman, Diamond Shaped Room with Yellow Light,1986-1990/2018, MID.B.620
3. 2018: Bruce Nauman, Untitled (study for…), MID.T.385
4. 2018: Monster Chetwynd, editie Expearience Trap, MID.B.621
5. 2018: Louise Lawler, Birdcalls, MID.LB.011 (langdurige bruikleen)
6. 2018: Vito Acconci, Mobile Linear City, 1994, MID.LB.009 (langdurige bruikleen)
7. 2018: Adrien Tirtiaux, Heaven and earth, 2018, MID.B.634
8. 2018: Peter Rogiers, Silver Cake Spoons, 2012, MID.B.637
9. 2018: Peter Rogiers, The Garden, 2012, MID.B.639
10.2018: Peter Rogiers, Zilver Fruit, 2012,
11.2019: Peter Rogiers, 7 figurines (The Fly, 2016; Reclining nude, 2016; The Tip, 2016; Django, 2016; Cock Talk, 2016; Rodeo, 2016; Bird Figure, 2016, MID.B.640.1 tot MID.B.640.7)
12.2018-2019: Dennis Tyfus, De Nor: MID.LB.012 (langdurige bruikleen)
13.2019: Dennis Tyfus, The Pogo Never Stops: MID.B.648
14.2018: William Forsythe, Towards the diagnostic gaze, MID.LB.013 (langdurige bruikleen)
15.2019: William Forsythe, Backwards en Début
16.2019: Adrien Tirtiaux, editie Heaven and Earth, MID.B.659
17.2019: Jan Dries, Meditatieve ruimte – het zelf zijn, MID.B.661
18.2019: Jan Dries, 2 maquettes, MID.B.662 en MID.B.663 19.20
19: Jan Dries, archief
20.2019: Ria Pacquée, Public Speaking Apps, MID.B.665
21.2019: Ria Pacquée, Running around, MID.B.666
22.2019; Ana Mendieta, Grass Breathing, MID.B.667
23.2019: Adrien Tirtiaux, Heaven and Earth, model, MID.B.668
24.2019: Berlinde De Bruyckere, Onschuld kan een hel zijn, 1993, MID.B.669
25.2019: Joelle Tuerlinck, Le Tag/200m, deadline Middelheim 2019, MID.B.670
26.2019: Yoshitomo Nara, Gummi Girls (5 ex), MID. B.671
De werken die verworven werden met steun van de Middelheim Promotors vzw zijn:
Bruce Nauman, A Diamond Shaped Room with Yellow Lights, 1986-1990/2018
Nauman speelt met de impact die architectuur op de mens kan hebben, in het bijzonder: het gevoel van onbehagen dat ontstaat als men zich in een te kleine of veel te grote ruimte bevindt. Of, zoals de kunstenaar het verwoordt: ‘What really interested me is what it is about certain spaces that makes us feel uncomfortable, and what do we do and what emotions do we have when we sense a room is not right. I didn’t want to escape that condition. I wanted to get right into it.’
Monster Chetwynd , editie Expearience Trap, 2018
Voor het werk “Expearience Trap” baseert Chetwynd zich op een schilderij van een anonieme Zuid-Nederlandse meester uit de tweede helft van de 16de eeuw, dat zich bevindt in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel. Let op de benaming van het werk die verwijst naar de tentoonstelling -Experience Traps-, maar door een subtiele wijziging toch een eigen inhoud krijgt: Expearience Trap, waar we o.a. het woordje “ear” in herkennen, het oor dat een belangrijk element is in de versie die Chetwynd ons voorstelt. Deze 3D-collage is uitgevoerd in artprint op barietpapier, klei, verf en lijm. Op de print zijn een geboetseerd oor en andere figuurtjes verlijmd.
Dennis Tyfus, The Pogo Never Stops, 2018
Het werk The Pogo Never Stops is een non-stop dans’performance’ van dertien skytubes of skydancers. Het werk werd in een kleinere versie van drie reeds getoond in kunstruimte 1646 in Den Haag. Nu wordt het peloton uitgebreid tot dertien figuren. Een aantal elementen van het werk van Tyfus komen hier samen in één paradoxale performance. Hij voorziet de skytubes van getekende gezichten en T-shirts van noise-bands. Voor hem is dit werk een andere versie van het bizarre fenomeen van de pogodans.
William Forsythe, Debut, 2018
Deze sculptuur bevindt zich aan de inkompoort van het museum. Ze bestaat uit een arduinen plaat met de gegraveerde tekst ‘WALK IN LIKE YOU MEAN IT’.
William Forsythe, Backwards, 2018
Backwards bestaat uit choreografische instructies gegraveerd op publieke stadsbanken, die de bezoeker activeert en instrueert om vooruit en nadien achteruit te lopen. De nummers zijn een stijgende reeks priemgetallen: 5, 7, 13, 19 (niet gerealiseerd in 2018) en 23. Hiermee neemt de uitdaging toe in complexiteit alsook de kans op falen, wat een belangrijk gegeven is voor Forsythe. Beide werken werden gerealiseerd voor het Middelheimmuseum in het kader van de expo ‘Experience Traps’ (1/06/2018-23/09/2018). De laatste tien jaar produceert Forsythe ‘choreographic objects’. Daarmee dwingt hij de toeschouwer om zich bewust te worden van zijn verhouding tot het kunstwerk, door de suggestie van of uitnodiging tot een fysieke interactie.
Adrien Tirtiaux, editie Heaven & Earth, 2018, gebaseerd op het gelijknamige werk verworven door de Stad Antwerpen
Heaven and Earth is een site-specifieke sculptuur die bestaat uit onderdelen in gewapend beton, kabels en aarde en het resultaat is van een zorgvuldig uitgevoerd bouwproces (MID.B.634.1-3). Het omvat dus ook de analoge (MID.B.634.2-3) én digitale instructies (MID.B.634.3-3) voor het opnieuw uitvoeren van dit werk. De kunstenaar liet eveneens gedetailleerde instructies na voor het onderhoud, herstel en een eventuele vernietiging. Hij maakt daarbij onderscheid tussen een acceptabele langzame, natuurlijke degradatie enerzijds en incidenten anderzijds, waarvan de schade wel hersteld kan worden.
Jan Dries, Meditatieve Ruimte het zelf zijn, 1974-2019, geschonken door de estate Jan Dries en gerealiseerd met steun van de Middelheim Promotors vzw.
Naast zijn beeldhouwwerken raakte Dries in 1974 bij het grote publiek bekend door het eerste Vlaamse landart-kunstwerk te maken. Dat deed hij in de context van de overzichtstentoonstelling ‘Belgische beeldhouwkunst’ in het Middelheimmuseum. Dries creëerde een werk met natuurlijke materialen – gras, aarde en zand – 10 x 10 x 10 meter groot en 60 cm diep en hoog) bestaande uit een verdieping en een verhoging van het landschap, uitgevoerd met wiskundige precisie. Het oorspronkelijke werk wordt in concept geschonken aan het museum door de Estate Jan Dries, die de nabestaanden van de kunstenaar vertegenwoordigt.
Ana Mendieta, Grass Breathing, 1974
In de film Grass Breathing suggereert een met verse zoden gemaakte heuvel in het midden van een stuk grasland de aanwezigheid van het lichaam van de kunstenaar. Mendieta ademt in en uit, en de beweging van haar lichaam doet de zoden op en neer gaan. Ze beschouwt zichzelf als een natuurelement en een element in de natuur, een proces waardoor ze in die natuur opgaat.
Berlinde de Bruyckere , Onschuld kan een hel zijn, 1993, deels verworven door de Middelheim Promotors vzw, deels geschonken door de kunstenaar
In dit vroege werk zoekt Berlinde De Bruyckere het contrast op tussen natuur en cultuur: de stalen objecten, verstoren welbewust de idylle van de omgeving. Door haar sculpturale installatie vast te klinken aan de stammen van enkele majestueuze bomen, roept haar werk tegenstrijdige associaties op: ze verenigt leven en dood, liefde en lijden, wreedheid en beschutting binnen één beeld. Zo wordt dit vroege werk al representatief voor de artistieke visie van de kunstenaar.