Twee boeiende tentoonstellingen stonden op het programma tijdens deze uitstap naar de hoofdstad.

In de eerste plaats bezochten we in de voormalige Vanderborght winkels en Cinema Galeries een tentoonstelling met de titel

Painting After Postmodernism | Belgium – USA

Binnenzicht van het imposante (7000 m² )Vanderborght complex

Roberto Polo Gallery presenteert, in samenwerking met de Stad Brussel en Cinema Galeries, de tentoonstelling Painting After Postmodernism I Belgium – USA. Curator is de gerenommeerde Amerikaanse kunsthistorica Barbara Rose, die 256 schilderijen samenbrengt in 16 solopresentaties van 8 Amerikaanse en 8 Belgische prominente kunstenaars. Tezamen met de catalogus van 240 pagina’s, uitgegeven door Lannoo, is de tentoonstelling het manifest van een nieuwe benadering van de schilderkunst: ze bepleit een reconstructie – en niet de deconstructie – van de fundamenten van de schilderkunst en realiseert aldus verfrissend nieuwe syntheses, los van enig dogma of theoretische reductie.

De unieke, historische tentoonstelling Painting After Postmodernism I Belgium – USA vindt plaats in twee openbare ruimtes in Brussel: op de 6 verdiepingen van het iconische Vanderborght-gebouw (6000 m2) en in Cinéma Galeries I The Underground (1000 m2).

De acht Amerikaanse kunstenaars zijn Walter Darby Bannard, Karen Gunderson, Martin Kline, Melissa Kretschmer, Lois Lane, Paul Manes, Ed Moses en Larry Poons; België wordt vertegenwoordigd door Mil Ceulemans, Joris Ghekiere, Bernard Gilbert, Marc Maet, Werner Mannaers, Xavier Noiret-Thomé, Bart Vandevijvere en Jan Vanriet.

Mil Ceulemans, MRCS782 do androids dream of electric sheep, 2014-16, mixed media on canvas, 265 x 205 cm

Painting After Postmodernism onderzoekt waarom Marcel Duchamp zoveel aanhang kreeg toen hij in 1918 de schilderkunst doodverklaarde. Ten onrechte, zo blijkt. In de decennia voor en na de Tweede Wereldoorlog bleven Picasso, Matisse, Miró en de New Yorkse school immers monumentaal grote muurschilderingen maken, die zich konden meten met de grootste kunstwerken uit het verleden. In de politiek-radicale context van de jaren 1960 en 1970 werd het echter weer ‘bon ton’ om de schilderkunst, aangemerkt als een product van de bourgeoiscultuur, ten dode op te schrijven. In plaats daarvan beschouwden kunstgalerijen en musea conceptuele kunst, video, ‘mixed media’ en installaties als de kunst van de toekomst. Al deze kunstvormen ontzegden de schilderkunst haar prominente positie en reduceerden haar tot niets meer dan een of andere vorm van postmodernistisch streven.

Wellicht was het onvermijdelijk dat de schilderkunst zo werd gedegradeerd, nadat de volle beleving die de ze ooit aanbood door de kunstkritiek was tenietgedaan en ze beperkt werd tot een puur ‘optische’ beleving, gespeend van iedere inhoud, metafoor of oppervlakte. Clement Greenberg, de toonaangevende kunstcriticus van de naoorlogse periode, benadrukte dat schilderkunst alleen ‘puur’ kon blijven door zich uitsluitend tot het visuele zintuig te richten, omdat naar zijn mening ‘opticaliteit’ de essentie van de visuele beleving inhield. Alle sporen van de hand van de kunstenaar dienden te verdwijnen, ten gunste van de onmiddellijke impact op het netvlies.

Werner Mannaers,The Lolita Series (Chapter 9), Septembre 2015, acrylic, oil, charcoal and spray paint on canvas, 200 x 180 cm

Greenberg verwierf groot gezag met zijn essays Modernist Painting en Post-Painterly Abstraction, waarin de definitie van ‘grote’ kunst werd gereduceerd tot louter haar optische essentie. De eigenschappen van het materiaal – niet die van het pigment als materie, maar die van het doek als een stuk stof – werden benadrukt, ten koste van welk tactiel effect dan ook. Bovendien kon schilderkunst niet anders dan abstract zijn, vrij van enige figuratieve, laat staan metaforische inhoud.

Vanaf de jaren 1980 kreeg Greenbergs dogma tegenwind van Europese critici zoals Achille Bonito Oliva, die de term ‘postmodernisme’ gebruikte voor schilderkunst die historische stijlen door elkaar mengde in grotendeels figuratieve pastiches. In 1984 definieerde Peter Burger postmodernisme als ‘het einde van de historische avantgardebewegingen’. Frederick Jameson beschreef postmodernisme als het vervallen van het onderscheid tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur, waarbij de kitsch-beeldtaal van de massacultuur in de vorm van citaten en reproducties werd gerecycleerd door middel van schilderijen.

Melissa Ketschmer,
Conflux, 2015, vellum, gesso, gouache, pencil and plywood 185.4 x 243.8 cm

Het postmodernisme ontzegde de schilderkunst enige originaliteit en eerstegraadsbeleving. Greenbergs engagement ten guste van de abstractie, enkel gericht op visuele waarneming, botste niettemin met het verlangen van een aantal kunstenaars om vast te houden aan de complete esthetische beleving zoals die was doorgegeven door de oude meesters: een samengaan van de tastbaarheid van sensueel geschilderde oppervlakken met de gecombineerde optische kwaliteiten van kleur en licht. In deze tentoonstelling zijn kunstenaars vertegenwoordigd die de schilderkunst haar tactiele dimensie willen teruggeven en voor wie de tekenkunst deel moet uitmaken van beeldende kunst. Zij willen het postmodernisme overstijgen om de schilderkunst opnieuw te affirmeren als grote kunstvorm. Zo kan de schilderkunst – onder meer dankzij haar tastbaarheid, de materialiteit van haar dragers en haar geschiktheid voor metaforen – vervullen wat Henri Bergson als haar belangrijkste functie beschouwde: ‘leven verbeterend’ zijn in haar vitaliteit.

Meer weten? Enkele nuttige links naar tekst en film:

• www.pap.brussels
• http://mu-inthecity.com/2016/07/post-modernism-barbara-rose-roberto-polo/
• Barbara Rose over de tentoonstelling
• Persontmoeting

De tweede tentoonstelling die we bezoeken vinden we in het ING Art Center aan het Koningsplein.

Het ING Cultuurcentrum is gelegen op het Koningsplein, in het belangrijk neoklassiek architecturale geheel, opgericht tussen 1776 en 1782 naar de plannen van Barnabé Guimard.

ING Art Center

Vandaag verenigt het ING Cultuurcentrum twee grote herenhuizen tussen de kerk Sint-Jacob-op-Coudenberg en het portiek van de Naamse straat. Ferdinand-Pierre Rapedius de Berg en Graaf Charles d’Allegambe woonden er aan het einde van de 18de en het begin van de 19de eeuw. Sinds 1986 ontvangt en organiseert ING er prestigieuze tentoonstellingen om het Belgische en internationale artistieke patrimonium te valoriseren.

Om de gebouwen aan de huidige veiligheidsnormen aan te passen, werden grondige 
renovatiewerken uitgevoerd, die de bank niet alleen de Caïus prijs van de Prométhéa Stichting opleverden, maar eveneens toelieten kunstwerken tentoon te stellen van de grootste wereldverzamelingen, zoals het Metropolitan Museum en het Brooklyn Museum van New York, het Kremlin Museum, de Hermitage, het Louvre en de koninklijke verzamelingen van Engeland.

Door deel te nemen aan het artistieke leven in het hart van de Kunstberg, is ING een van de grote partners geworden op het gebied van cultuur in België.

Guggenheim. Full Abstraction.

Jean Dubuffet, Propitious Moment, January 2-3, 1962, © Jean Dubuffet

Onder de titel  “Guggenheim. Full Abstraction” .zal vanaf 19 oktober 2016 tot 12 februari 2017 het ING Art Center in Brussel een belangrijk geheel van kunstwerken tentoonstellen uit de collecties van Peggy Guggenheim in Venetië en Solomon R. Guggenheim in New York. Het gaat om werken uit de jaren 1940 tot 1960 waarvan vele echte meesterwerken zijn, maar die vooral representatief zijn voor het naoorlogse abstract expressionisme in de Verenigde Staten en Europa..